Quyền sở hữu trí tuệ được xác định như thế nào trong mảng thiết kế trang sức?
Một ví dụ cụ thể cho tình huống này là Loree Rodkin, một nhà thiết kế độc lập người Mỹ nổi tiếng với thiết kế chiếc nhẫn “Inaugural Ball” đã từng được cựu Đệ nhất phu nhân Mỹ Michelle Obama đeo - đã kiện Tres Glam vì sao chép một thiết kế khác của cô là "Spider Web Bondage Ring".
Đây không phải là trường hợp duy nhất. Chúng ta có thể thấy rất nhiều phiên bản nhái tương tự của thiết kế “Sparkling Tennis Bracelet” của Pandora trên Instagram. Rất nhiều trường hợp trong số đó không được đưa ra tòa do những rắc rối trong thủ tục tố tụng và thiếu căn cứ pháp lý.
Điều này đã đặt ra một câu hỏi cấp thiết rằng quyền bảo hộ kiểu dáng trang sức chính xác được thực hiện như thế nào? Và liệu rằng trang sức có được bảo vệ bằng luật bản quyền?
Bảo hộ kiểu dáng trang sức bằng quyền sở hữu trí tuệ (IPR)
Việc bảo hộ đồ trang sức được quy định rõ trong quyền sở hữu trí tuệ, từ bằng sáng chế, bản quyền và kiểu dáng công nghiệp cho đến nhãn hiệu. Tuy nhiên, chìa khóa chính để bảo hộ kiểu dáng trang sức lchính à kiểu dáng công nghiệp.
Kiểu dáng công nghiệp là gì?
Kiểu dáng công nghiệp được định nghĩa là hình dạng, cấu hình hoặc kiểu dáng của sản phẩm. Về bản chất, kiểu dáng công nghiệp nhằm bảo vệ các yếu tố thẩm mỹ của sản phẩm. Điều này nghe có vẻ tương tự như hình thức bảo vệ bản quyền vì bản quyền cũng bảo vệ các tác phẩm nghệ thuật. Điểm khác biệt chính là việc bảo vệ bản quyền không dành cho một sản phẩm sẽ được sản xuất hàng loạt. Đối với kiểu dáng công nghiệp, yêu cầu cơ bản để được bảo hộ là sản phẩm có thể sử dụng được và sản xuất hàng loạt được hay không.
Ngoài ra, bảo hộ kiểu dáng công nghiệp phải được áp dụng đồng thời với việc bảo hộ quyền tác giả, được thực hiện ngay khi sản phẩm được hoàn thiện.
Bảo hộ kiểu dáng công nghiệp cũng có thể được áp dụng cho một phần nhỏ của sản phẩm. Ví dụ, chỉ bảo hộ thiết kế mặt dây chuyền vì kiểu dáng công nghiệp sẽ không thể bảo hộ những thiết kế quá phổ thông (chẳng hạn như dây đeo cổ hình tròn). Ngược lại, bảo vệ bản quyền sẽ được áp dụng cho toàn bộ thiết kế trang sức.
Vì vậy, bảo hộ kiểu dáng công nghiệp là một hình thức nâng cao khả năng bảo hộ hiện có bằng cách kết hợp các khía cạnh thẩm mỹ và chức năng của sản phẩm.
Điều kiện để được đăng ký kiểu dáng trang sức là gì?
Có hai yêu cầu được đặt ra nhằm giúp các doanh nghiệp được bảo hộ kiểu dáng công nghiệp, đó là kiểu dáng phải mới và đã được đăng ký. Cũng giống như nhãn hiệu, kiểu dáng công nghiệp cũng áp dụng nguyên tắc nộp đơn đầu tiên.
Các yêu cầu về tính mới trong kiểu dáng công nghiệp theo quy định của pháp luật có đôi chút khác nhau. Tính mới được định nghĩa là tình trạng thiết kế chưa từng được công bố trước công chúng. Theo đó, kiểu dáng phải được đăng ký trước khi đưa ra thị trường.
Cũng có những yếu tố có thể khiến đơn đăng ký bảo hộ cho một thiết kế bị từ chối, chẳng hạn như thiết kế mô tả cơ thể người khỏa thân vì bị coi là vi phạm chuẩn mực xã hội.
Việc bảo hộ sẽ mang lại cho nhà thiết kế quyền độc quyền trong 10 năm và không thể gia hạn. Điều này đôi khi khiến các nhà thiết kế ngần ngại trong việc đăng ký thiết kế của mình – vì thời gian bảo hộ ngắn và quá trình đăng ký có thể mất nhiều thời gian.
Các nhóm IPR khác
Bằng sáng chế
Một thiết kế trang sức có thể được bảo hộ theo nhóm sáng chế, mặc dù việc bảo hộ sáng chế thường được áp dụng trong lĩnh vực công nghệ nhiều hơn. Một kiểu dáng có thể được bảo hộ nếu nó thể hiện một phát minh mới hoặc giải quyết được một vấn đề tồn tại trong lĩnh vực này.
Ví dụ, thương hiệu trang sức cao cấp Pandora nắm giữ bằng sáng chế cho những chi tiết mô phỏng chiếc kẹp được sử dụng trên dây chuyền và vòng tay.
Bản quyền
Việc bảo vệ bản quyền đối với các thiết kế rang sức được quy định trong danh mục tác phẩm nghệ thuật, đặc biệt là điêu khắc – tùy thuộc vào phương pháp chế tạo. Ưu điểm của việc bảo vệ bản quyền đối với tác phẩm nghệ thuật là nó sẽ tồn tại suốt cuộc đời của người sáng tạo cộng thêm 70 năm nữa.
Nhãn hiệu
Trên thực tế, đối tượng bảo hộ của nhãn hiệu không phải là kiểu dáng mà là tên gọi của thiết kế trang sức. Ví dụ: Tiffany and Co. đã bảo vệ nhiều tên sản phẩm của mình, chẳng hạn như TIFFANY HEARTS, TIFFANY SIGNATURE và TIFFANY FOR MEN. Trên thực tế, thiết kế hộp màu xanh lam, “The Blue Box” và màu xanh lam đặc trưng của hãng đã được bảo hộ nhãn hiệu từ lâu.