Vũ trụ quan thị giác – Khi hình thức gặp chiều sâu trong tác phẩm Doãn Hoàng Kiên
Không gian thị giác không chỉ là nơi hình ảnh xuất hiện mà còn là cõi tưởng tượng tinh tế giữa hình và nền, giữa ánh sáng và bóng tối. Trong thế giới hình học trừu tượng mang hơi hướm đương đại, cái tên Doãn Hoàng Kiên nổi lên cùng cách tiếp cận vừa nghiêm túc vừa lắng đọng — qua loạt tác phẩm mang triết lý vũ trụ quan riêng biệt.
Hành trình nghệ sĩ với hình – nền
Từ những thử nghiệm sắp đặt hay video-art, đến các tác phẩm tranh hình học đậm đặc ý niệm, Doãn Hoàng Kiên đang kiến tạo cho riêng mình một “vũ trụ quan hội họa”. Không đơn thuần là sự thể hiện hình thức, mà là cách anh vận dụng cấu trúc hình học để dẫn dắt người xem qua lớp ngôn ngữ thị giác – nơi “nền” không chỉ là phông phía sau mà là phần cấu trúc dẫn dắt và tạo hiệu ứng cho hình thể trung tâm.
Trong “vũ trụ quan” của Kiên, thị giác không tồn tại đơn lẻ; nó bị chi phối bởi logic hình học, sự cân bằng kể cả trong khoảng âm - dương của bố cục, tương phản sáng - tối, sự lặp lại và biến đổi của hình trừu tượng. Người xem đứng trước tác phẩm của anh không chỉ nhìn vào hình ảnh mà tự hỏi: đâu là giới hạn giữa nền và hình, giữa sự hiện hữu và tiềm ẩn?
Khi anh ghép nối các đường vuông, các mảng trống, không gian nhấn chìm, và ánh sáng được kiểm soát tỉ mỉ qua khung vật liệu, mỗi tác phẩm như chứa một hệ quy chiếu nội tại — lối xử lý nhằm tạo ra cảm giác “sự vận động định hình trong tĩnh lặng”. Tại đây, góc nhìn không còn là cái nhìn thụ động; nó là một hành động nhận thức: người xem bị mời tham gia — dùng mắt để suy tính, suy tưởng, rồi tự xác lập cách hiểu của riêng mình về trạng thái hình.
Tư duy hình học làm nên triết lý thị giác
Điều khiến vũ trụ quan thị giác của Doãn Hoàng Kiên trở nên khác biệt nằm ở cách anh biến các yếu tố hình học đơn giản thành biểu tượng tinh thần. Chuỗi các hình lặp lại, đường cắt vuông vắn, các mảng xen kẽ tối – sáng, đôi khi được đẩy tới mức tối giản hóa đến ranh giới giữa hình thức và khái niệm.
Nhưng không phải đơn thuần là chủ nghĩa hình thức cứng nhắc: trong mỗi tác phẩm, anh đưa vào hiệu ứng ánh sáng, bóng đổ, độ trong suốt lớp vật liệu hoặc đè lớp màu mờ ảo — từ đó tạo nên trạng thái vừa máy móc vừa cảm xúc, vừa toán học vừa tinh tế. Người xem bỗng nhận ra rằng hình học có thể truyền tải trạng thái tồn tại: sự trống rỗng, sự không ổn định, sự gập ghềnh của tâm thức qua hình ảnh tĩnh vật.
Một số tác phẩm như được sắp đặt theo nguyên tắc “hệ mật mã hình học” — nơi mà chiều sâu không phải đến từ việc vẽ bóng đổ theo ánh sáng thực tế, mà từ cấu trúc lớp màu – độ phủ – sự lặp lại – tỷ lệ trong vị trí hình so với nền. Đây không chỉ là cái “đẹp thị giác” mà là một dạng suy tưởng mỹ thuật – nơi mỗi hình khối dường như đang đặt dấu chấm hỏi về không gian bên trong nó.
Không gian nghệ thuật vừa kỹ thuật vừa tâm linh
Vũ trụ quan của Kiên còn là cách anh đặt mối quan hệ giữa vật liệu, ánh sáng nhân tạo hoặc ánh sáng triển lãm, và cách người xem di chuyển quanh tác phẩm. Trong phòng trưng bày, khi ánh đèn chiếu lên một mảng hình trừu tượng, bóng đổ tạo ra lớp “nền phụ” — phần được xem là trống – mà lại ảnh hưởng trực tiếp tới hình thể trung tâm; anh khai thác điều này như một cách “nói mà không nói”: ánh sáng tạo nên lời thứ hai cho hình ảnh.
Sự tương tác giữa ánh sáng – vật liệu – góc nhìn người xem khiến mỗi lần quan sát là một trải nghiệm cá nhân, không giống nhau với mỗi người. Có người đứng xa, có người đứng gần; mắt người có thể điều chỉnh khoảng cách; ánh sáng thay đổi khi trời tối, khi đèn bật; không gian bao quanh – nội thất phòng triển lãm, chiều cao trần, vật liệu nền sàn – tất cả đều góp phần vào trải nghiệm thị giác cuối cùng.
Ý nghĩa thời đại & triển vọng tương lai
Trong bối cảnh mỹ thuật đương đại Việt Nam, khi nhiều nghệ sĩ tìm kiếm tiếng nói cá nhân giữa áp lực thị trường và thử thách kỹ thuật số, cái nhìn như của Kiên trở thành điểm cộng đặc biệt: nó thách thức người xem dừng lại, suy nghĩ về mối quan hệ giữa hình thức và nội dung; giữa cấu trúc trừu tượng và cảm xúc cá nhân; giữa ánh sáng nhân tạo và logic hình học.
Đặt tác phẩm của anh vào giữa dòng chảy mỹ thuật đương đại — nó là lời nhắc: hãy giữ khoảng lặng suy tưởng; hãy đánh giá lại cái tĩnh trong cái động; và hãy chấp nhận rằng mỗi hình khối anh tạo ra là một phần “vũ trụ nội tâm” đang liên kết với vũ trụ quan chung quanh.
Có thể nói: vũ trụ quan thị giác Doãn Hoàng Kiên không chỉ là tuyên ngôn cá nhân, mà là mạch suy tưởng mở cho người xem – lựa chọn không nhìn qua lăng kính cảm xúc trừu tượng đơn thuần, mà nhìn như một người xây dựng hình khối, khảo sát ánh sáng, chơi đùa với nền – và cuối cùng hỏi lại chính mình: ta đang nhìn thế giới như thế nào?