Giữa những sườn núi hẻo lánh, đường đất, trời mưa gió thường xuyên và đời sống người dân vốn gắn bó với thiên nhiên, xuất hiện một công trình đặc biệt: Trường Nước Ui — ngôi trường nhỏ nhưng mang tư tưởng kiến trúc hướng đến bền vững, thích nghi với bối cảnh địa phương và tôn trọng môi trường. Trường không chỉ đơn giản là nơi dạy học, mà là nơi kết nối cộng đồng — giữa con người, thiên nhiên và văn hoá bản địa.
1. Bối cảnh – nhu cầu học tập & điều kiện tự nhiên
Trường được xây dựng ở một vùng núi của miền Trung, nơi cộng đồng dân tộc thiểu số sống phân tán, địa hình dốc, khí hậu ẩm — mưa nhiều, gió rừng, thời tiết bất định. Ở đây, xây dựng một công trình truyền thống bê tông hay xi măng — đơn giản và quen thuộc — có thể không đủ “thích nghi”: chi phí vận chuyển vật liệu cao, thiếu tính bền vững, dễ xuống cấp do mưa, gió, động đất, thấm nước.
Trong bối cảnh đó, nhu cầu tạo ra một không gian học tập ổn định, an toàn, thoáng mát, gần gũi với thiên nhiên — một nơi để cộng đồng gửi gắm hy vọng về giáo dục — trở nên cấp thiết.
2. Vật liệu & cấu trúc: đất nện, tre và tính dễ thích ứng
Điểm nổi bật đầu tiên của Trường Nước Ui chính là vật liệu xây dựng: tường đất nện (rammed-earth) và mái tre — hai vật liệu địa phương, sẵn có, thân thiện môi trường, dễ sửa chữa, dễ tái tạo.
• Giảm chi phí vận chuyển & tác động môi trường: sử dụng vật liệu gần nơi xây dựng giúp tiết kiệm công vận chuyển, công sức, phù hợp với vùng hẻo lánh.
• Thích nghi với địa hình dốc, khí hậu ẩm, mưa nhiều: đất nén có độ dày, chịu lực tốt; mái tre + hiên dài giúp che mưa, che gió, đồng thời thoáng — giảm tác động của thời tiết khắc nghiệt.
• Tăng sự gần gũi với văn hoá, thiên nhiên địa phương: vật liệu truyền thống gợi nhớ tới nhà sàn, nhà đất, tạo cảm giác thân quen, không gian gần gũi với môi trường sống bản địa.
3. Bố cục không gian & trải nghiệm: học tập – thiên nhiên – cộng đồng
Một trong những điểm thiết kế đáng chú ý: các lớp học và tòa nhà được bố trí để “hướng về thiên nhiên”: cửa sổ, lối mở nhìn ra núi, rừng, thung lũng; sân trong trung tâm giúp đón gió núi, ánh sáng tự nhiên, tạo “không gian đệm” giữa thiên nhiên và khu học tập.
Sân trong + sân chơi bán ngoài trời + hành lang + mái hiên rộng — tạo ra chuỗi không gian học tập – vui chơi – sinh hoạt linh hoạt. Thiết kế thiên về thông gió tự nhiên, ánh sáng tự nhiên — giúp môi trường bên trong lớp học luôn thoáng đãng, dễ chịu, phù hợp với khí hậu nhiệt đới ẩm.
4. Tính bền vững – phù hợp địa phương và bảo tồn thiên nhiên
• Kinh tế & môi trường: vật liệu địa phương, ít vận chuyển; cấu trúc đơn giản, dễ sửa chữa; tận dụng ánh sáng & gió tự nhiên, tiết kiệm năng lượng; thời gian và chi phí xây dựng thấp hơn bê tông cốt thép.
• Dịu nhẹ với thiên nhiên: không phá rừng, không san đồi lớn; sử dụng đất, tre — tái tạo dễ; công trình “hòa nhập”, không áp đặt — góp phần bảo tồn cảnh quan tự nhiên, đa dạng sinh học.
• Thích ứng khí hậu & bền vững lâu dài: mái hiên che mưa gió, tường đất giữ ẩm & điều hoà nhiệt độ, cấu trúc đơn giản dễ sửa chữa — phù hợp với vùng núi, thời tiết khắc nghiệt.
5. Giá trị xã hội & nhân văn: giáo dục – cộng đồng – bản sắc
• Cho học sinh dân tộc thiểu số một không gian học tập an toàn, gần gũi thiên nhiên, thuận lợi cho phát triển tinh thần — không phải lớp học bê tông lạnh lẽo giữa núi rừng, mà là lớp học gỗ – đất, ấm áp, chan hòa.
• Cho cộng đồng — nơi tập trung, nơi sinh hoạt, nơi gặp gỡ — qua sân trong, hành lang, không gian mở — giúp con người giao lưu, giữ văn hoá bản địa, tái sinh cộng đồng sau thời gian biệt lập.
• Bảo tồn bản sắc — vật liệu truyền thống + cách sống gần với thiên nhiên — góp phần bảo tồn văn hoá, giảm biến đổi, hỗ trợ phát triển bền vững.
6. Gợi ý mở rộng — cách tư duy cho nhà ở / cộng đồng trong vùng nông thôn & miền núi
Từ bài học của Trường Nước Ui, có thể xem xét áp dụng trong các công trình khác — nhà ở, công trình cộng đồng, nhà văn hoá, trạm y tế, lều tránh bão... với triết lý:
• Ưu tiên vật liệu địa phương: đất, tre, gỗ, đá — dễ tái tạo, thân thiện môi trường.
• Thiết kế thích ứng khí hậu & địa hình: mái hiên rộng, mái dốc, tường giữ ẩm, thông gió tự nhiên — phù hợp vùng núi, vùng nhiệt đới ẩm, mưa nhiều.
• Không gian mở & linh hoạt: tổ hợp sân trong + hành lang + không gian nửa ngoài trời để ứng phó với thời tiết, để cộng đồng tương tác, để thiên nhiên len lỏi.
• Giá trị nhân văn: công trình không chỉ để “xây và dùng”, mà để “sống và cộng đồng”, để giữ gìn văn hoá, để cộng đồng tự chủ, tự bảo trì — không phụ thuộc vật liệu đắt tiền, kỹ thuật phức tạp.
7. Kết luận: khi kiến trúc học đường trở về với gốc rễ
Trường Nước Ui không phải là công trình hào nhoáng, cao tầng, nhiều tiện nghi hiện đại. Nhưng chính sự giản dị — bằng đất, bằng tre, bằng ánh sáng, bằng gió — lại làm nên giá trị bền vững.
Ngôi trường là minh chứng rằng: kiến trúc — dù nhỏ — cũng có thể tử tế, có trách nhiệm, có nhân văn; rằng giữa núi rừng, giữa gió rừng, giữa mưa nặng — vẫn có thể có một mái trường ấm, gần gũi, gần thiên nhiên, gần cộng đồng.
Địa điểm: Nam Trà Mỹ, Đà Nẵng
Kiến trúc sư: VTN Architects
Diện tích: 295 m²
Năm: 2025