Sáng cuối tháng 10 năm 2025 tại thành phố Hồ Chí Minh, một hội thảo chuyên đề mang tên “Công trình xanh: Sự chuyển mình từ mô hình truyền thống đến sáng tạo bền vững” đã diễn ra trong khuôn khổ Tuần lễ Công trình xanh và Giao thông xanh. Sự kiện quy tụ kiến trúc sư, chuyên gia quản lý, doanh nghiệp, đại diện cơ quan nhà nước và tổ chức quốc tế, nhằm trao đổi về định hướng và giải pháp đưa kiến trúc – xây dựng Việt Nam đi theo lộ trình phát triển xanh, thông minh và bền vững.
Di sản & bản sắc – nguồn lực truyền thống
Mở đầu hội thảo, ban tổ chức nhấn mạnh rằng nền kiến trúc truyền thống ở Việt Nam không chỉ là nét thẩm mỹ hay lịch sử, mà là bài học quý giá về cách thích ứng với điều kiện tự nhiên: từ hướng gió, ánh sáng, vật liệu địa phương cho tới cấu trúc sống trong không gian cộng đồng. Những mái hiên đón nắng, hệ ban công che mưa, vật liệu tự nhiên như gỗ, tre, đất… chính là kinh nghiệm lâu đời mà các thế hệ kiến trúc sư ngày nay phải luôn nhắc tới khi xây dựng công trình “xanh”.
“Xanh hóa” kiến trúc — bước đi tất yếu
Quan điểm chủ đạo tại hội thảo là: công trình xanh không còn là lựa chọn mà đã trở thành nhu cầu cấp thiết. Việt Nam đang đứng trước yêu cầu phải chuyển đổi mô hình kiến trúc – xây dựng sang hướng giảm tác động môi trường, tối ưu năng lượng, sử dụng vật liệu thân thiện, và hướng tới các mục tiêu phát triển bền vững toàn cầu (SDGs).
Song song với đó, việc áp dụng các công nghệ mới – như cảm biến thông minh, hệ thống tự điều chỉnh năng lượng, sử dụng dữ liệu và trí tuệ nhân tạo trong quản lý vận hành tòa nhà — đang dần định hình cái gọi là công trình không chỉ “xanh” mà còn “thông minh”. Điều này mở ra cơ hội để công trình tương lai không chỉ tiết kiệm tài nguyên mà còn có khả năng tự tối ưu theo điều kiện sử dụng và môi trường thay đổi.
Công trình thông minh & dữ liệu – hướng tới tương lai
Một trong các điểm sáng được thảo luận mạnh mẽ là việc kết hợp dữ liệu, trí tuệ nhân tạo (AI) và hệ thống cảm biến thông minh vào thiết kế và vận hành công trình. Thay vì chỉ dựa vào thiết kế kiến trúc cố định, các thành phần công trình có thể điều chỉnh theo nhu cầu sử dụng, theo điều kiện môi trường bên ngoài (nhiệt độ, ánh sáng, độ ẩm…) để giảm tiêu thụ năng lượng, đảm bảo sự thoải mái cho người dùng và kéo dài tuổi thọ công trình.
Nhưng để làm được điều đó, những yếu tố hỗ trợ phải sẵn sàng: hạ tầng dữ liệu, kết nối mạng, quy chuẩn kỹ thuật quốc gia dành cho “smart building”, chương trình đào tạo nhân lực tổng hợp giữa kiến trúc – công nghệ – quản lý vận hành, cũng như cơ chế tài chính hỗ trợ cho doanh nghiệp đầu tư đầu tư công trình xanh – thông minh.
Kết nối bản địa & sáng tạo
Một nội dung trọng tâm khác được nêu tại hội thảo là vai trò của tri thức bản địa và vật liệu địa phương trong kiến trúc xanh. Những cấu trúc truyền thống có thể được tiếp cận lại dưới góc nhìn sáng tạo: sử dụng nguyên liệu địa phương – đất, đá, gỗ, tre – kết hợp thiết kế hiện đại để tạo hiệu quả nhiệt, cách nhiệt, ventilaton tự nhiên, che chắn mưa nắng…
Sự “Việt hóa” mô hình kiến trúc xanh, thay vì sao chép từ nước ngoài, là một trong những định hướng được nhấn mạnh: mỗi vùng miền, với điều kiện khí hậu, văn hóa và truyền thống kiến trúc riêng, cần một cách tiếp cận riêng. Bản sắc vùng miền có thể là nguồn cảm hứng để tạo nên thiết kế vừa bền vững vừa có bản sắc thẩm mỹ.
Thách thức & khuyến nghị
Mặc dù có nhiều tín hiệu tích cực — số lượng công trình xanh đã tăng lên, cộng đồng kiến trúc sư và doanh nghiệp quan tâm hơn đến tiêu chuẩn xanh — những rào cản vẫn còn đó. Trong số này có: chi phí đầu tư ban đầu cho công nghệ và vật liệu xanh; kiến thức kỹ thuật và tiêu chuẩn chưa phổ biến rộng rãi; nhận thức cộng đồng về lợi ích lâu dài của kiến trúc xanh đôi khi vẫn còn hạn chế; quy định pháp lý và quy chuẩn kỹ thuật cần nhanh chóng thích ứng với yêu cầu mới.
Do đó, yếu tố con người – từ người thiết kế, chủ đầu tư, chính quyền địa phương đến người sử dụng công trình — cần được tham gia tích cực. Việc đào tạo, nâng cao nhận thức cộng đồng và lan truyền các câu chuyện thực tiễn thành công là rất quan trọng để kiến trúc xanh không chỉ là chủ trương mà trở thành thực tế phổ biến.
Tương lai kiến trúc xanh & đô thị bền vững
Hội thảo chuyên đề đã không chỉ là diễn đàn chia sẻ kiến thức mà còn là khởi điểm của nhiều sáng kiến mới. “Công trình xanh: Từ truyền thống đến sáng tạo bền vững” thể hiện cam kết rằng kiến trúc xanh ở Việt Nam sẽ không dừng lại ở hình thức, mà sẽ được thực hiện qua quy định, dự án mẫu, công nghệ mới và cơ chế hỗ trợ.
Kiến trúc xanh không chỉ là xu hướng – mà là lối đi thiết yếu cho nền kinh tế xanh, phát triển đô thị hài hòa với thiên nhiên và con người. Việt Nam đang trong quá trình chuyển mình — từ những công trình mang tính truyền thống chịu tác động khí hậu theo cách thụ động — đến những công trình chủ động, sáng tạo, có khả năng thích ứng, bảo vệ môi trường và nâng cao chất lượng sống.