Nghệ thuật truyền thống của Việt Nam — từ tuồng, chèo, cải lương, múa rối, đến ca trù, quan họ, xẩm, hát xoan… — là kho tàng tinh hoa văn hóa của dân tộc, chứa đựng giá trị lịch sử, tâm linh, bản sắc vùng miền. Tháng 9/2025, nhiều hoạt động văn hóa – nghệ thuật truyền thống lại được khơi dậy mạnh mẽ, vừa để kỷ niệm các sự kiện quốc gia, vừa để kết nối cộng đồng, thu hút giới trẻ. Qua đó ta thấy rõ xu hướng vừa bảo tồn, vừa đổi mới và cùng đó cũng là những khó khăn không nhỏ phía trước.
Liên hoan Múa rối quốc tế 2025 – bệ phóng cho nghệ thuật truyền thống
Liên hoan không chỉ là sân chơi nghệ thuật mà còn là dịp để nghệ thuật múa rối truyền thống Việt Nam được giao lưu, trình diễn và tiếp thu kỹ thuật mới từ bạn bè quốc tế. Qua sự kiện này, nghệ thuật truyền thống không bị gói gọn trong không gian hẹp của sân khấu địa phương mà bước ra với tầm quốc tế, góp phần quảng bá văn hóa Việt, đồng thời khuyến khích các nghệ sĩ trẻ tiếp cận loại hình này.
Nghệ thuật truyền thống trong các chương trình quốc gia dịp 2/9
Nhân kỷ niệm 80 năm Quốc khánh, nhiều chương trình nghệ thuật đặc sắc đã được thực hiện, trong đó có sự kết hợp giữa nghệ thuật truyền thống và công nghệ hiện đại. Ví dụ, chương trình “Sao Độc lập 2025” gồm 3 chương, 15 tiết mục với nhiều thể loại: ca, múa, nhạc, lời bình — dùng các yếu tố của nghệ thuật truyền thống lồng trong tổng thể sự kiện hiện đại.
Tại tỉnh Thanh Hóa, chương trình nghệ thuật chính luận “Sao Độc lập” do địa phương tổ chức gồm nhiều tiết mục ca múa, kết hợp ánh sáng LED, laser, công nghệ hologram.
Ở Ninh Bình, đêm nghệ thuật chào mừng 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9 cũng được chuẩn bị công phu với 3 chương: Tự hào mùa thu lịch sử, Bài ca đất nước dâng Người, Ninh Bình vươn mình tỏa sáng.
Những sự kiện này cho thấy nghệ thuật truyền thống đang được đặt vào vị thế biểu tượng trong các chương trình quốc gia, không còn là phần phụ mà là phần hồn văn hóa trong các chương trình lớn.
Thách thức của nghệ thuật truyền thống trong thời hiện đại
1. Khán giả trẻ & tâm lý giải trí mới
Nhiều loại hình nghệ thuật truyền thống bị cạnh tranh mạnh bởi âm nhạc đại chúng, chương trình truyền hình thực tế, mạng xã hội, livestream ca nhạc. Khán giả trẻ thường có xu hướng thích hình ảnh mạnh, giai điệu nhanh, hiệu ứng thị giác cao hơn.
2. Thiếu nghệ nhân & lớp kế thừa
Báo Nhân Dân cho biết đội ngũ nghệ sĩ, nghệ nhân thực hành nghệ thuật truyền thống đang thiếu nghiêm trọng, cả về số lượng và chất lượng. Thu nhập bấp bênh
Nghệ thuật truyền thống thường không mang lại thu nhập lớn hoặc ổn định. Nghệ sĩ phải đảm nhận nhiều công việc mới đủ sống, dẫn tới việc bỏ nghề hoặc chuyển sang hình thức nghệ thuật dễ thương mại hơn.
3. Công nghệ & đầu tư hạn chế
Để đưa nghệ thuật truyền thống vào công nghệ hiện đại cần đầu tư lớn, kỹ thuật cao. Không phải đơn vị nào cũng có nguồn lực tài chính và kỹ thuật để thực hiện.
4. Giá trị bản sắc dễ bị pha loãng
Khi cố kết hợp truyền thống, hiện đại mà thiếu sự nghiên cứu kỹ, có nguy cơ làm mất yếu tố đặc trưng: cách hát, cách múa, trang phục, ngôn ngữ biểu diễn.
Hướng phát triển & giải pháp
Đa dạng hóa hình thức, tiếp cận mới
Nghệ thuật truyền thống không nhất thiết chỉ biểu diễn sân khấu, có thể mang vào các phòng trà nhỏ, quán cà phê văn hóa, không gian công cộng, sự kiện đô thị. Ngoài ra có thể ghi hình, phát trực tuyến, làm hoạt hình kết hợp truyền thống để đến gần công chúng hơn.
Tích hợp công nghệ & tương tác số
Sử dụng ánh sáng LED, công nghệ trình chiếu, mapping, AR/VR để làm mới trải nghiệm khán giả mà vẫn giữ hồn cốt truyền thống. Các chương trình 2/9 đã dùng laser, LED, hologram để bổ trợ phần biểu diễn truyền thống.
Hợp tác quốc tế & giao lưu văn hóa
Sự kiện như Liên hoan Múa rối quốc tế sẽ đem lại cơ hội giao lưu, học hỏi kỹ thuật, lan toả hình ảnh nghệ thuật truyền thống Việt ra thế giới.
Đào tạo & truyền nghề
Cần mở nhiều lớp truyền nghề, đào tạo cả chính quy và phi chính quy, kết hợp với cộng đồng, câu lạc bộ, để nghệ nhân truyền kỹ năng cho lớp trẻ. Nhà nước, các tổ chức văn hóa nên có chính sách hỗ trợ nghề truyền thống.
Bảo vệ, tôn vinh & truyền thông
Cần truyền thông mạnh để công chúng hiểu giá trị nghệ thuật truyền thống qua việc đưa nghệ thuật truyền thống vào giáo dục, truyền hình, mạng xã hội, phim tài liệu.
Kết luận
Nghệ thuật truyền thống Việt Nam không chỉ là di sản quá khứ mà là tài nguyên tinh thần sống nếu biết cách đổi mới hòa nhập. Để nghệ thuật truyền thống tiếp tục phát triển, đòi hỏi sự nỗ lực từ nhiều phía: nghệ sĩ, nghệ nhân, nhà nước, truyền thông và giới trẻ. Chỉ khi nghệ thuật truyền thống được nhìn nhận đúng, hỗ trợ đúng và đổi mới phù hợp, thì nó mới có thể bước vững trong dòng chảy hiện đại, vừa giữ được bản sắc, vừa khiến khán giả “đến” chứ không “bị bắt xem”.