Trung thu từ lâu đã trở thành dịp lễ hội gắn liền với tuổi thơ mỗi người Việt. Bên cạnh mâm cỗ trông trăng, những điệu múa lân rộn ràng, tiếng trống hội vang xa, hình ảnh chiếc đèn lồng Trung thu lung linh ánh sáng chính là biểu tượng bất biến, thắp sáng ký ức và mang ý nghĩa văn hóa sâu sắc. Dù trải qua bao thế hệ, chiếc đèn lồng truyền thống vẫn giữ được sức sống bền bỉ, trở thành món quà tuổi thơ không thể thiếu, đồng thời truyền cảm hứng sáng tạo cho giới trẻ hôm nay.
Biểu tượng tuổi thơ và nét đẹp văn hóa
Theo các nhà nghiên cứu văn hóa, đèn lồng Trung thu có nguồn gốc từ lâu đời, gắn với quan niệm đoàn viên và ước vọng sum vầy dưới ánh trăng rằm. Ở Việt Nam, hình ảnh những chiếc đèn ông sao, đèn cá chép, đèn kéo quân… đã đi sâu vào đời sống, gắn liền với tiếng cười trẻ thơ trong mỗi mùa trăng. Mỗi chiếc đèn đều chứa đựng một câu chuyện: ông sao tượng trưng cho ước mơ sáng trong, cá chép gắn với tích vượt vũ môn, kéo quân phản chiếu vòng quay của đất trời.
Không chỉ đơn thuần là món đồ chơi, đèn lồng còn thể hiện sự khéo léo của đôi bàn tay người thợ thủ công, kết tinh tinh hoa văn hóa dân gian. Những nan tre vót mỏng, lớp giấy kiếng nhiều màu, những nét vẽ tỉ mỉ đã tạo nên sản phẩm vừa đẹp mắt, vừa chứa đựng tâm hồn Việt.
Ký ức của nhiều thế hệ
Trong ký ức tuổi thơ của bao thế hệ, mỗi mùa Trung thu là một lần háo hức chờ đợi chiếc đèn mới. Ngày xưa, trẻ em thường tự tay cùng cha mẹ làm đèn từ tre nứa, giấy màu; ánh nến leo lắt bên trong trở thành nguồn sáng lung linh diệu kỳ. Chính sự mộc mạc đó đã tạo nên niềm vui giản dị, để rồi khi trưởng thành, nhiều người vẫn nhớ mãi hình ảnh đêm rằm rước đèn cùng bạn bè khắp ngõ xóm.
Ngày nay, dù đèn điện tử hiện đại xuất hiện với đủ kiểu dáng và âm thanh, nhưng nhiều bậc phụ huynh vẫn lựa chọn tặng con chiếc đèn ông sao hay đèn cá chép. Bởi đó không chỉ là món đồ chơi, mà còn là món quà ký ức, giúp thế hệ trẻ hiểu hơn về tuổi thơ của cha mẹ, ông bà.
Người trẻ giữ hồn đèn lồng xưa
Điểm đáng mừng là trong những năm gần đây, ngày càng nhiều bạn trẻ quan tâm đến việc bảo tồn và làm mới đèn lồng truyền thống. Tại Hà Nội, TP.HCM và nhiều địa phương, các nhóm thanh niên đã tổ chức lớp học làm đèn ông sao, workshop thủ công, triển lãm sáng tạo để lan tỏa giá trị văn hóa. Nhiều bạn trẻ không chỉ tái hiện dáng vẻ truyền thống, mà còn đưa vào chất liệu mới, thiết kế mới, giúp đèn lồng gần gũi hơn với đời sống hiện đại mà vẫn giữ được hồn cốt.
Câu chuyện của những người trẻ làm đèn không đơn thuần là tạo ra sản phẩm, mà còn thể hiện trách nhiệm với di sản văn hóa. Họ coi mỗi chiếc đèn như một sứ giả kể chuyện tuổi thơ, đồng thời khẳng định bản sắc Việt trong dòng chảy hội nhập.
Sáng tạo để lan tỏa giá trị
Trung thu 2025, nhiều sự kiện tại Hà Nội và TP.HCM đã cho thấy xu hướng kết hợp giữa truyền thống và sáng tạo. Không gian phố đèn lồng lung linh ánh sáng, bên cạnh những chiếc đèn ông sao cổ điển là các tác phẩm đèn kết hợp chất liệu tái chế, đèn cắt laser hiện đại, hay đèn nghệ thuật quy mô lớn. Những hoạt động này không chỉ thu hút giới trẻ check-in, mà còn giúp câu chuyện về đèn lồng truyền thống được lan tỏa rộng rãi hơn.
Các chuyên gia văn hóa cho rằng, để gìn giữ lâu dài, cần có sự phối hợp giữa gia đình, nhà trường và cộng đồng. Cha mẹ có thể cùng con làm đèn thủ công, thầy cô lồng ghép kiến thức văn hóa trong bài học, chính quyền và doanh nghiệp hỗ trợ làng nghề thủ công. Khi đó, đèn lồng Trung thu không chỉ dừng lại ở một mùa lễ hội, mà trở thành mạch nối văn hóa xuyên thế hệ.
Giữ hồn di sản giữa nhịp sống hiện đại
Dù xã hội thay đổi, chiếc đèn lồng Trung thu vẫn mang trong mình giá trị tinh thần vĩnh cửu: gắn kết gia đình, nuôi dưỡng tâm hồn trẻ thơ và lưu giữ bản sắc dân tộc. Người trẻ hôm nay không chỉ là người thụ hưởng, mà còn là người gìn giữ và sáng tạo. Bằng tình yêu văn hóa và sự sáng tạo, họ đang thắp sáng lại những ký ức tuổi thơ, đồng thời viết tiếp câu chuyện mới cho chiếc đèn lồng truyền thống.
Và cứ mỗi mùa trăng tháng Tám, khi ánh sáng lung linh của những chiếc đèn lồng tỏa rạng trên phố phường, ta lại thấy hiện hữu ở đó sự giao thoa giữa quá khứ và hiện tại – minh chứng rằng văn hóa dân tộc, dù qua bao thăng trầm, vẫn sống mãi trong tâm hồn mỗi người Việt.