Khi âm nhạc tài tử hòa nhịp du lịch — buổi giao lưu đầy cảm hứng cho sinh viên Cần Thơ
Hành trình từ ký ức âm nhạc đến không gian du lịch
Nhâm Hùng, người nghiên cứu sâu về Đờn ca tài tử, mang đến cho các bạn trẻ những câu chuyện về nguồn gốc, đặc trưng và biến chuyển của loại hình âm nhạc truyền thống Nam Bộ. Ông phân biệt rõ giữa Đờn ca tài tử và cải lương — trong khi cải lương mang thiên hướng sân khấu hóa, có kịch bản, nhân vật rõ ràng, thì tài tử vẫn giữ nét mộc mạc, linh hoạt, dành chỗ cho cảm xúc ngẫu hứng và lắng nghe.
Ông cũng giới thiệu hệ thống bài bản tổ (khoảng 20 bài bản gốc) và các bài bản nhỏ, như những “khung mẫu” để nghệ nhân biến tấu theo tâm trạng và không gian biểu diễn. Khả năng biến hóa trong giai điệu, cách “lấy hơi, lắng ca” là yếu tố xương sống khiến mỗi tiết mục mang hơi thở cá nhân, chứ không chỉ là diễn lại bản nhạc cố định.
Đặc biệt, ông đề cập cuốn sách “Đờn ca tài tử trong không gian du lịch” – một công trình nhiều năm tìm hiểu thực tiễn tại các điểm du lịch Nam Bộ, gợi mở hướng ứng dụng tài tử vào trải nghiệm du lịch: tour “nghe đờn – thưởng trà”, biểu diễn tài tử trong homestay, trong phố đi bộ, chợ đêm…
Vai trò của Đờn ca tài tử trong “ngôn ngữ du lịch địa phương”
Buổi giao lưu không chỉ là học lý thuyết, mà có minh hoạ trực tiếp. NNƯT Kiều Nga, Phó Giám đốc Trung tâm Văn hóa – Nghệ thuật TP Cần Thơ, biểu diễn các trích đoạn để sinh viên cảm nhận lắng đờn, trải hơi — kỹ thuật khó nhưng quan trọng giúp chuyển đổi âm nhạc thành trải nghiệm, không chỉ để nghe mà để “đi vào lòng”.
Kiều Nga cũng phân tích bốn điệu thức cơ bản (Nam, Bắc, Oán, Bắc Lễ) — mỗi điệu mang sắc thái cảm xúc khác nhau, từ tươi vui đến suy tư, từ trang trọng đến da diết. Việc hiểu và diễn trọn điệu thức giúp tiết mục tài tử phục vụ khách du lịch không bị lạc lõng khi người nghe không quen thuộc nền văn hoá Nam Bộ.
Sinh viên đặt nhiều câu hỏi: làm sao để loại hình tài tử không bị “hóa giải” khi đưa vào sản phẩm du lịch? Làm sao chọn không gian, thời gian biểu diễn để khách dễ tiếp cận nhưng vẫn giữ được bản chất? Cả Nhâm Hùng và Kiều Nga nhấn mạnh: cấu trúc chương trình phải tinh gọn, lời dẫn giải rõ ràng, nghệ nhân có vai dẫn dắt giúp khách hiểu, và tiết mục nên xen kẽ với việc giao lưu — để du khách không chỉ xem mà tham gia, học hỏi, cảm nhận.
Thực tế và tiềm năng — từ vùng đất Nam Bộ đến điểm du lịch
Đờn ca tài tử vốn là loại hình gắn liền với sinh hoạt cộng đồng Nam Bộ: biểu diễn dưới trăng, bên dòng sông, trong sân vườn, trên ghe… Đây là nghệ thuật gắn với thiên nhiên, không gian bản địa — một lợi thế nếu đưa vào du lịch trải nghiệm.
Nhiều tỉnh đã thử nghiệm: Bạc Liêu xây dựng khu lưu niệm nhạc sĩ Cao Văn Lầu, kết hợp biểu diễn tài tử với tour văn hóa; các tỉnh Nam Bộ đưa tiết mục tài tử vào lễ hội, du lịch sinh thái, chợ đêm, homestay... để gia tăng giá trị văn hóa cho sản phẩm du lịch địa phương.
Tuy nhiên, có điểm nghẽn: đôi khi chương trình phục vụ khách du lịch vẫn mang tính phục vụ hình thức, lặp lại bản nhạc giống nhau, thiếu dẫn dắt văn hoá, gây cảm giác “nghe lần đầu thì lạ, nghe nhiều lần dễ nhàm”.
Một điểm đáng lưu tâm: loại hình tài tử nếu bị biến thành “món giải trí” đơn thuần thì sẽ mất bản sắc — nghệ nhân phải được đảm bảo quyền biểu diễn, sự tiếp nối đào tạo, cũng như không gian phù hợp để thể hiện kỹ thuật tinh tế.
Bài học cho du lịch bền vững
1. Xây dựng cấu trúc chương trình có chủ đề — không biểu diễn ngẫu hứng mỗi lần, mà theo chủ đề (kỷ niệm, mùa hoa, trăng nước, tâm tình) để khách dễ theo dõi câu chuyện.
2. Kết hợp phần giải thích – dẫn nhập văn hóa — dẫn chương trình hoặc nghệ nhân chia sẻ trước mỗi tiết mục để khách hiểu ngôn ngữ âm nhạc.
3. Tương tác với khách du lịch — mời du khách thử gảy một đoạn, hát một câu ngắn hoặc nghe đờn gần, để họ cảm được “không gian tài tử” thay vì bị đứng ngoài quan sát.
4. Không gian phù hợp — sân vườn, homestay miệt vườn, không gian bên bờ sông, đường đi bộ ban đêm — nơi âm thanh nhẹ nhàng, gần gũi, không bị tiếng ồn đô thị lấn át.
5. Đổi mới tinh tế — xen kẽ bài bản gốc với bản biến tấu nhẹ, phối khí đơn giản nhưng thấm cảm xúc, tránh lạm dụng hòa âm mạnh để giữ sự mộc mạc.
Buổi giao lưu tại Cần Thơ là minh chứng cho một bước chân mà sinh viên du lịch cần — không chỉ học cách bán dịch vụ mà hiểu cách kể văn hóa. Đờn ca tài tử không phải là màu sắc thêm vào du lịch, mà có thể là trái tim của trải nghiệm văn hóa miền Tây nếu được “thổi” đúng cách — vừa bản sắc, vừa dễ tiếp cận.