Giữa nhịp sống hiện đại, khi nhiều giá trị truyền thống đang dần bị phai mờ, việc xuất hiện những không gian trưng bày văn hóa mang tính bản địa sâu sắc là điều đáng quý. Pha Gallery – một điểm đến mới của người yêu mỹ thuật, khảo cổ và văn hóa Việt – đã chọn cho mình một con đường riêng: tái hiện những câu chuyện nghìn năm của gốm cổ Việt Nam trong một không gian lấy cảm hứng từ kiến trúc nhà dài Êđê.
Không gian khơi gợi ký ức từ kiến trúc Êđê
Lấy cảm hứng từ nhà dài Êđê – biểu tượng của văn hóa mẫu hệ Tây Nguyên – Pha Gallery chọn ngôn ngữ kiến trúc mộc mạc, nhiều gỗ, ánh sáng dịu và bố cục trải dài theo trục ngang. Điều này không chỉ gợi nhắc đến đời sống cộng cư của người Êđê mà còn tạo nên dòng chảy liền mạch để kết nối các hiện vật gốm cổ trải dài qua nhiều thời kỳ. Người xem khi bước vào không gian này có cảm giác như đang đi qua hành trình thời gian của dân tộc, không bị ngắt quãng bởi những “khung phòng” cứng nhắc thường thấy ở các bảo tàng truyền thống.
Gốm cổ Việt Nam – Di sản của đất, nước và hơi thở thời đại
Gốm cổ luôn là một trong những minh chứng sống động nhất cho sự phát triển văn minh Việt. Từ những mảnh gốm thô sơ của buổi bình minh dựng nước đến những dòng men ngọc, men nâu, men lam rực rỡ của thời phong kiến, mỗi hiện vật đều chứa nhiều tầng thông tin: kỹ thuật chế tác, quan niệm thẩm mỹ, tín ngưỡng, lối sống và cả giao thương quốc tế.
Điểm đặc biệt của Pha Gallery là cách họ tái hiện hành trình ấy qua chiều sâu văn hóa thay vì chỉ trưng bày vật lý. Gốm không chỉ là đồ vật – mà là chứng nhân của cộng đồng. Một bình gốm dùng để đựng lúa của cư dân thời sơ sử, khi được đặt cạnh một bình men lam thời Lê xuất khẩu sang thị trường Trung Đông, sẽ cho người xem thấy rõ sự chuyển dịch của xã hội: từ nền kinh tế tự cung tự cấp đến thương mại biển sôi động.
Cầu nối giữa khảo cổ học và nghệ thuật đương đại
Giá trị của Pha Gallery không chỉ nằm ở việc trưng bày gốm cổ mà còn ở cách tiếp cận mang tính thẩm mỹ đương đại. Các nhà thiết kế không đặt hiện vật trong các tủ kính đơn độc, mà tạo nên những “tình huống thị giác” – nơi người xem có thể đối diện với gốm như một tác phẩm nghệ thuật đúng nghĩa. Tông gỗ trầm, nền tối, các bục trưng bày tối giản và đường ánh sáng rọi hướng khiến mỗi hiện vật hiện lên rõ nét về hình khối, màu men và bề mặt.
Pha Gallery còn dành một khu vực để giới thiệu các tác phẩm lấy cảm hứng từ gốm cổ, do nghệ sĩ đương đại sáng tạo. Không gian này tạo ra cuộc đối thoại giữa quá khứ và hiện tại: gốm cổ mang theo tinh thần của tổ tiên, còn nghệ thuật đương đại phản ánh cái nhìn mới của con người hiện thế. Chính sự tương tác ấy giúp di sản không bị “đóng băng”, mà tiếp tục sống, thở và truyền cảm hứng cho thế hệ nghệ sĩ trẻ.
Một mô hình mới trong bảo tồn văn hóa
Trong khi nhiều bảo tàng hoặc điểm trưng bày truyền thống vẫn đi theo hướng liệt kê – giới thiệu – ghi chú, Pha Gallery chọn cách tiếp cận xoay quanh trải nghiệm. Người xem không chỉ nhìn, mà được khơi gợi cảm xúc, được đặt vào mạch chuyện của quá khứ. Không gian được bài trí vừa đủ thân thiện để những người chưa từng tìm hiểu về khảo cổ vẫn có thể tiếp cận, trong khi những người nghiên cứu chuyên sâu vẫn tìm được những lớp thông tin giá trị.
Hơn thế nữa, Pha Gallery còn mở các hoạt động giáo dục văn hóa như workshop làm gốm, trò chuyện cùng nghệ nhân, buổi thảo luận về lịch sử men gốm, hay các buổi diễn giải chuyên đề cho học sinh – sinh viên. Những hoạt động này giúp di sản không còn là khối tri thức khô cứng, mà trở thành phần sống của cộng đồng.
Vai trò của cảm hứng bản địa trong sáng tạo hiện đại
Việc Pha Gallery chọn cảm hứng nhà dài Êđê mang ý nghĩa đặc biệt: nó khẳng định sự phong phú của bản sắc Việt Nam không chỉ nằm ở đồng bằng hay vùng kinh đô cũ, mà nằm ở mọi vùng văn hóa. Phối hợp kiến trúc Tây Nguyên và hiện vật gốm cổ mang tính đại diện cho nhiều miền đất là cách khẳng định rằng di sản Việt là tổng hợp của vô số dòng chảy văn hóa, chứ không chỉ là một câu chuyện đơn nhất.
Trong bối cảnh ngày càng nhiều không gian nghệ thuật mang dấu ấn quốc tế, sự xuất hiện của một gallery đậm bản sắc bản địa góp phần làm giàu thêm hệ sinh thái sáng tạo. Nó không chỉ giúp quảng bá văn hóa Việt đến du khách, mà còn mang đến nguồn cảm hứng cho các nhà thiết kế, nghệ sĩ và người làm sáng tạo, để họ tìm về những giá trị nguyên bản của dân tộc.
Một không gian để trở về với di sản
Pha Gallery là lời mời gọi tinh tế để người xem trở về với những giá trị lâu đời đã kiến tạo nên văn hóa Việt. Những chiếc bình, mảnh gốm, tượng nhỏ hay vật dụng sinh hoạt bình dị – khi được đặt trong cấu trúc nhà dài Êđê – đều kể những câu chuyện về con người, về lao động, về tín ngưỡng và về sự sáng tạo không ngừng của tổ tiên.