“Đôi Mắt Người Sơn Tây”: Khi ký ức xứ Đoài giao hòa cùng mỹ thuật đương đại
Sơn Tây – vùng đất mang đậm dấu ấn lịch sử và văn hóa xứ Đoài – đang được tái hiện qua con mắt của những người nghệ sĩ có gắn bó mật thiết với mảnh đất này. Triển lãm “Đôi Mắt Người Sơn Tây” với 69 tác phẩm ra mắt tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam khai mạc ngày 1/11/2025 đã hiện thực hóa hành trình hội họa giữa ký ức quê hương và hơi thở mỹ thuật đương đại.
Khởi nguồn và ý nghĩa
Triển lãm không chỉ là một sự kiện mỹ thuật đơn thuần, mà còn là cuộc đối thoại giữa cá nhân nghệ sĩ với mảnh đất sinh ra và nuôi dưỡng họ. “Đôi Mắt Người Sơn Tây” khai thác hình ảnh tâm thức vùng quê – mái đình cổ, cánh đồng lúa, dòng sông Tích, nếp sống quen thuộc của Sơn Tây – nhưng biến đổi qua ngôn ngữ sáng tạo mới, hiện đại hơn.
Tên triển lãm gợi ra sự chiêm nghiệm sâu sắc: đôi mắt vừa là nơi nhìn – thu nhận hình ảnh – đồng thời là chiếc gương phản hồi và tạo dựng hình ảnh. Như vậy, những tác phẩm tại đây không chỉ là ký ức sống động – chúng là sự ghi nhận, tái cấu trúc của nhân sinh quan nghệ thuật với chất liệu sáng tạo.
Diễn tiến và chất liệu biểu đạt
Triển lãm quy tụ 69 tác phẩm đến từ nhiều thế hệ họa sĩ, có quan hệ sinh ra hoặc gắn bó với Sơn Tây – Ba Vì. Bố cục tác phẩm đa dạng về kỹ thuật và vật liệu: có sơn dầu, sơn mài, màu nước, lụa và cả điêu khắc.
• Sơn mài được dùng như chất liệu truyền thống, tạo cảm giác tĩnh lặng, tính biểu tượng – gợi về chiều sâu văn hóa dân gian, kỹ thuật mỹ thuật cổ truyền.
• Sơn dầu cho phép thể hiện nhịp sống hiện thực, sự đương đại trong cách xử lý hình khối và màu sắc, mở rộng hiệu ứng thị giác theo quan điểm hội họa hiện hiện.
• Lụa và màu nước mang đến sự mềm mại, tinh tế – gợi cảm giác chất thơ, ánh sáng dịu dàng của đồng quê xứ Đoài.
• Điêu khắc mở rộng không gian biểu đạt theo chiều ba chiều, thêm chiều sâu tư duy hình khối – một cách nghệ thuật không chỉ là vẽ mà còn là cấu tạo hình thể trong không gian vật lý.
Những tác phẩm tiêu biểu và biểu cảm nghệ thuật
• “Chiều thu Thành cổ” – tranh sơn dầu, kích thước 40 × 50 cm, sáng tác năm 2025, tác giả Đinh Hồng Quân. Tác phẩm này phản ánh sự hoài niệm về không gian lịch sử, cảnh sắc đi vào chiều sâu cảm xúc của tác giả.
• “Mùa đông” – sơn mài, kích thước 80 × 100 cm, sáng tác năm 2016, tác giả Nông Thị Thu Trang. Qua chất liệu mài bóng và kỹ thuật truyền thống, tác phẩm tạo nên ánh sáng – bóng tối – cảm giác tĩnh tại và khúc triết về thời gian.
• “Mùa Phong đỏ” – lụa, 80 × 160 cm (2020), tác giả Hoàng Khánh Du. Tác phẩm gợi nhớ vẻ đẹp thiên nhiên theo mùa – nhưng thể hiện bằng chất liệu mềm mại của lụa, ánh sáng thiên nhiên qua gam màu dịu nhẹ.
• “Hương mùa hạ 2” – sơn mài, 90 × 120 cm, sáng tác năm 2025, tác giả Nguyễn Duy Dũng. Đây là một trong những tác phẩm mới thể hiện sự kết hợp giữa ký ức thiên nhiên quê hương với cách xử lý bề mặt đương đại.
Bản sắc vùng miền và mỹ thuật đương đại
Một trong những điểm đáng chú ý của triển lãm là cách nó khẳng định tầm quan trọng của biểu đạt vùng miền trong mỹ thuật đương đại. Thông thường, trào lưu hiện đại có xu hướng hướng tới quốc tế hóa, trừu tượng hóa – nhưng “Đôi Mắt Người Sơn Tây” cho thấy việc đem yếu tố bản địa vào dòng chảy nghệ thuật hiện đại không hề lạc lõng mà có thể trở thành thế mạnh.
Triển lãm chứng minh rằng nghệ thuật vùng miền – khi được tiếp cận bằng phương thức sáng tạo đương đại, bằng cách sử dụng chất liệu truyền thống và ngôn ngữ mới – có thể gia nhập vào cuộc đối thoại quốc gia, thậm chí quốc tế. Nó vừa giữ được chiều sâu văn hóa gốc, vừa mở ra khả năng nắm bắt vấn đề thẩm mỹ hiện đại.
Cũng vậy, nghệ sĩ vùng Sơn Tây – Ba Vì qua triển lãm này được tiếp cận với khán giả đô thị hơn, đồng thời trở thành thành phần của bức tranh mỹ thuật đương đại Việt Nam: họ không chỉ là “nghệ sĩ địa phương”, mà là “nghệ sĩ có chất riêng vùng miền”, góp phần đa dạng hóa cách nhìn và cách thể hiện.
Kết nối quá khứ – hiện tại – tương lai
Triển lãm “Đôi Mắt Người Sơn Tây” không đơn giản là sự nhìn lại, mà còn là hành trình tiếp nối: ký ức xứ Đoài được truyền dẫn, được biến đổi và được tái định hình qua lăng kính thế hệ mới.
Nghệ sĩ không chỉ nhớ – họ sáng tạo lại. Họ đặt mình giữa quá khứ và ngày nay, và từ đó phóng chiếu tương lai: cách họ dùng vật liệu, cách họ chọn bố cục, hình khối, ánh sáng – tất cả đều phản ánh sự ý thức về trách nhiệm văn hóa – nhưng cũng nói lên khát vọng đóng góp vào mỹ thuật đương đại.
Thông điệp gửi tới khán giả
Đối với người xem, “Đôi Mắt Người Sơn Tây” vừa là hành trình chiêm nghiệm vừa là gợi mở: chiêm nghiệm một mảnh quê đang đổi thay; gợi mở cách nhìn mới về giá trị bản địa.
Khán giả không chỉ đứng trước tranh để “ngắm màu sắc”, mà được mời gọi tiếp xúc với ký ức đã được chuyển hóa – lắng nghe chất nghệ thuật cá nhân thấm đẫm tình quê; đồng thời nhìn thấy tiềm năng sáng tạo vùng miền khi đối mặt với thách thức thời đại.