A.I, NFTs và whatnot: Tương lai của Typography?
Midjourney, Chat GPT, NFT, công cụ A.I - đó là tất cả những gì chúng ta nghe thấy gần đây trong mọi cuộc chuyện trò giữa các nhà thiết kế, nghệ sĩ và dân sáng tạo xung quanh. Chuyện gì đang xảy ra vậy?
Đối với các nhà thiết kế chữ (Typography), cuộc trò chuyện về NFT bắt đầu vào khoảng năm 2020 nhưng chỉ thực sự thu hút sự chú ý vào năm 2022, khi Monotype đưa NFT và NF-Type vào báo cáo xu hướng kiểu chữ của họ. Theo báo cáo, NFT là “điều cần chú ý” nhưng cần thận trọng hết sức vì cần phải đảm bảo “người mua NFT đang mua bản quyền kỹ thuật số đối với các tác phẩm nghệ thuật, nhưng các nhà thiết kế kiểu chữ và xưởng in sẽ không được hưởng lợi cho đến khi hệ thống cấp phép font chữ được tích hợp vào thị trường NFT”.
NFT được chú ý với Helvetica the NFT by Monotype và KnownUnknown, NFTYPEby NFTXYZ và cả Font.Community. Sáng kiến này đã cung cấp một nền tảng có thể giải đáp những mối quan tâm của thế giới, bằng cách tạo ra một thị trường “dựa trên NFT, phi tập trung - do người dùng sở hữu quản lý” nhằm “phá vỡ và dân chủ hóa thị trường font chữ”. Ở đó, mỗi font chữ là một NFT duy nhất mà các nhà thiết kế có thể bán và cho thuê để lấy lãi hoặc họ có thể vừa kiếm được phí bản quyền, vừa có thể vay tiền hoặc gây quỹ cho dự án sáng tạo sắp tới.
Nghe có vẻ thú vị nhưng những lo lắng xung quanh NFT trong thiết kế Typography đã bị quên lãng vào năm 2023. Rất nhiều người đã phản ứng dữ dội do các tác động môi trường của chúng. Hầu hết các NFT sử dụng nguyên liệu Ethereum, với các quy trình khai thác mang đến lượng khí thải carbon rất lớn. Ngoài ra, có vẻ như NFT vẫn không phải là nơi an toàn cho các nhà đầu tư. Theo lời nghệ sĩ kỹ thuật số nổi tiếng DotPigeon: “Mỗi ngày đều có người bị lừa, mọi người sẽ mất tiền (hay đôi khi đổi đời) vì click nhầm vào các link bẩn,…” Rõ ràng là thế giới NFT phức tạp hơn rất nhiều và ngày càng khó điều hướng với các nghệ sĩ và người dùng. NFT vẫn còn “hot” trong thế giới của họ, nhưng có vẻ như chúng vẫn không thịnh hành nổi trong giới nghệ thuật sáng tạo (hoặc chưa).
Mặt khác, A.I và tất cả các công cụ mới xuất hiện hàng ngày dường như đang hoạt động tốt hơn trong mức độ phổ biến, và cả những cơ hội phát triển nhanh. Một số nghệ sĩ sáng tạo nhìn nhận sự phá triển gần đây trong một phạm vi lạc quan, như tiếp cận cơ hội, “khai thác” sức mạnh của công nghệ mới này trong khi những công cụ khác đã chuyển sang trạng thái diệt vong, cho thấy một tương lai đáng quan ngại khi A.I đã tiếp quản mọi thứ và quảng cáo không hiệu quả mấy nữa, mà những công ty lớn vẫn kiếm được lợi nhuận cao.
Trước hết, A.I có thể là một công cụ mạnh mẽ cho mọi nhà quảng cáo và nhà thiết kế Typography, giúp cuộc sống của họ dễ dàng hơn, tiết kiệm thời gian và công sức bằng cách tự động hóa các tác vụ thông thường. Có rất nhiều công cụ hữu ích và thú vị xuất hiện hàng ngày cung cấp các đề xuất về ghép nối font chữ, nhận dạng ký tự và tối ưu hóa bố cục văn bản. Tuy nhiên, khi nói đến việc thiết kế font chữ, kết quả nhận được có khi không như mong đợi. Một trong những nỗ lực đầu tiên đó thuộc về Erik Bernhardsson. Anh ta đã phân tích 50.000 font chữ bằng cách sử dụng mạng noron sâu và quản lý để tạo ra các kiểu chữ mới nhưng sản phẩm cuối cùng vẫn kém ấn tượng, mặc dù nó đã mở ra một cuộc thảo luận mới về cách tạo ra những sản phẩm tốt hơn.
Có lẽ xu hướng thú vị nhất là kiểu chữ thử nghiệm do A.I tạo ra, chủ yếu ở dạng hình ảnh mô tả các dạng chữ ở thế giới khác và Monotype - dựa trên báo cáo xu hướng Typography cho năm 2023. Ví dụ: mọi người đang nói về kiểu chữ thử nghiệm của Gianpaolo Tucci trên web của anh ta. Dựa án dựa trên IG, sự không hoàn hảo về mặt thẩm mỹ, nghệ sĩ nổi loạn với lý lịch lớn, đang bắt tay với Midjourney - một trong những A.I tạo hình ảnh, mở rộng ranh giới của Typography và tạo ra các phần biểu diễn chữ sống động, mượt mà và đẹp tuyệt. Tương tự như vậy, các nhà thiết kế Andrea Trabucco-Campos và Martín Azambuja gần đây đã xuất bản cuốn sách “Artificial Typography” với những sáng tạo của họ được tạo nên bởi Midjourney. Họ đã sử dụng công cụ này để hình tượng lại các dạng chữ như thế chúng được thiết kế bởi các nghệ sĩ huyền thoại. Với Midjourney, nghệ sĩ đóng vai trò là đạo diễn, đưa ra gợi ý, mô tả ý tưởng trong khi công cụ A.I sẽ từng bước tạo ra chúng. Trambucco-Campos nói về quá trình này: “nó nhấn mạnh vào định hướng nghệ thuật và ý tưởng, đó là điều mà các nhà sản xuất hình ảnh giỏi nhất dành thời gian làm”.
Có nhiều cơ hội, công cụ mới, sao mọi người lại chú ý chúng tới vậy?
Thật khó để nói theo cách tích cực rằng một trong những người tiên phong dùng công cụ A.I - Tiến sĩ Geoffrey Hinton đã quyết định nghỉ việc tại Google để có thể tự do nói về sự nguy hiểm vô hạn của A.I. Theo ông, chatbot có thể được biết rằng “khá đáng sợ” và có thể bị lợi dụng bởi “kẻ xấu”. Khi nói đến quảng cáo, có một nỗi sợ bất thành văn rằng ai cũng có thể bị lỗi thời nếu A.I thực hiện công việc của họ, nhanh và tốt hơn nhiều, kể cả trong việc sáng tạo Typography. Để có thể tránh thảm họa vậy, ta cần có sự thay đổi trong cách tiếp cận của mình. Như Gianpaolo Tucci đã chia sẻ với Typeroom: “Chúng ta cần coi A.I và ML như một phần của quy trình chứ không phải sự thay thế”. Cụ thể, hãy nghĩ tới A.I “như một công cụ đánh máy cơ học hơn là sáng tạo” và “nghĩ về công nghệ này theo cách nó sẽ hỗ trợ con người chứ không phải lấn át họ”.
Nhìn chung, sự kết hợp mới giữa sáng tạo của con người và trí thông minh của máy móc có khả năng tạo ra những đổi mới và Typography kiểu mới, nhưng ta cần cẩn thận, chú ý và linh hoạt. Không có cách nào khác ngoài việc nắm bắt sự phát triển của công nghệ, cân bằng giữa khả năng sáng tạo của con người, tính bền vững của môi trường và tính toàn diện, đồng thời ghi nhớ: làm sao có thể đảm bảo quyền tiếp cận công bằng cho tất cả? Làm sao để ta có thể bảo vệ các nhà sáng tạo, nhà thiết kế và tăng năng suất nhưng không mất kiểm soát? Khám phá những câu hỏi này và tiếp tục đối thoại, ta có thể định hình tương lai tươi sáng cho Typography và mở ra những chân trời mới.