Hành Trình Nghệ Thuật Của Nghệ Sĩ Tạ Quang Bạo: Giữ Hồn Dân Tộc Trong Điêu Khắc
Từ người lính đến nghệ sĩ điêu khắc
Sinh năm 1941 tại Hà Nội, Tạ Quang Bạo từng tham gia chiến đấu trong kháng chiến chống Mỹ. Sau khi rời quân ngũ, ông theo học và gắn bó với điêu khắc – một bộ môn đòi hỏi nhiều công phu, lao động nặng nhọc và sự sáng tạo không ngừng. Chính trải nghiệm chiến tranh đã đem đến cho ông chất liệu đời thực quý giá, thấm đẫm tinh thần dân tộc và tình yêu con người.
Những tác phẩm đầu tiên của ông thường xoay quanh đề tài chiến tranh và người lính, với phong cách chân thực nhưng giàu biểu cảm. Dần dần, ông mở rộng biên độ sáng tác sang đề tài lịch sử, văn hóa và đời sống xã hội.
Tác phẩm tiêu biểu
Trong số các tác phẩm nổi tiếng của Tạ Quang Bạo, tượng đài Chiến thắng Điện Biên Phủ tại Bảo tàng Quân đội là một dấu ấn lớn. Bằng ngôn ngữ điêu khắc mạnh mẽ, tác phẩm khắc họa hình tượng tập thể bộ đội và nhân dân trong chiến dịch lịch sử, gợi lên khí thế hào hùng nhưng cũng đầy nhân văn.
Ngoài ra, ông còn thực hiện nhiều tượng đài, công trình công cộng ở nhiều địa phương, từ tượng đài Mẹ Việt Nam anh hùng đến các công trình tưởng niệm chiến sĩ vô danh. Những sáng tác này không chỉ là tác phẩm nghệ thuật mà còn trở thành một phần ký ức tập thể, khắc sâu tình yêu nước và niềm tự hào dân tộc.
Nghệ thuật và bản sắc
Điều đặc biệt ở Tạ Quang Bạo là ông luôn cố gắng gắn kết nghệ thuật với văn hóa truyền thống. Các tác phẩm của ông thường sử dụng chất liệu đá, đồng, gỗ… – những vật liệu quen thuộc trong đời sống người Việt. Hình thức thể hiện tuy hiện đại nhưng vẫn phảng phất tinh thần dân gian, giúp công chúng dễ tiếp nhận và đồng cảm.
Ông từng chia sẻ rằng, điêu khắc không chỉ để chiêm ngưỡng mà còn để “sống cùng đời sống nhân dân”. Vì thế, nhiều tác phẩm của ông không nằm trong phòng trưng bày mà hiện diện ở quảng trường, công viên, nơi cộng đồng sinh hoạt.
Người thầy tận tụy
Ngoài vai trò nghệ sĩ, Tạ Quang Bạo còn là giảng viên, nhà nghiên cứu, truyền cảm hứng cho nhiều thế hệ sinh viên mỹ thuật. Với ông, nghệ thuật không chỉ là nghề mà còn là trách nhiệm với xã hội. Ông kiên trì khuyên dạy học trò giữ gìn bản sắc Việt, không chạy theo những trào lưu xa lạ mà quên đi gốc rễ văn hóa dân tộc.
Tinh thần kiên nhẫn & cảm xúc cá nhân
Tạ Quang Bạo được nhiều người trong giới miêu tả là nghệ sĩ trầm tĩnh, kiên định. Bài viết “Nhà điêu khắc với những con mắt tượng đài” trên báo Nhân Dân viết: “Cả đời ông dựng nghiệp với đất đá, sắt thép và xi-măng… ông làm việc như một nông phu cần mẫn.” Khi bị trộm lấy tượng nhỏ, ông chỉ cười vì gọi đó là “phiên bản dở dang” trong xưởng tượng không ngừng.
Ông cũng từng bị tai biến, cánh tay trái liệt, nhưng vẫn sáng tác tiếp bằng tay phải. Các phóng viên từng kể rằng ông rất khiêm nhường, thường hỏi xem tác phẩm có đẹp không trước khi khách khen.
Di sản & tôn vinh
Với những đóng góp suốt nhiều thập kỷ, năm 2001 ông được trao Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật; năm 2016 (hoặc 2017 theo một vài nguồn) ông được trao Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học Nghệ thuật.
Ông cũng giữ các chức vụ lãnh đạo trong Hội Mỹ thuật Việt Nam — từng là Ủy viên Ban Chấp hành khóa II (1983–1989), Chủ tịch Hội đồng nghệ thuật chuyên ngành Điêu khắc các khóa V, VI.
Triển lãm cá nhân “Chân dung nghệ sĩ – Nhà điêu khắc Tạ Quang Bạo” (2019) là lần đầu ông tổ chức riêng triển lãm điêu khắc của mình, trưng bày hàng chục tác phẩm đã chọn.