Họa sĩ Lê Thiết Cương: Người đi tìm sự tinh giản trong hội họa Việt đương đại
Xuất thân và định hình phong cách
Sinh năm 1962 tại Hà Nội, Lê Thiết Cương tốt nghiệp Trường Đại học Mỹ thuật Công nghiệp. Khác với nhiều họa sĩ cùng thời, ông sớm từ bỏ ý định chạy theo các trào lưu thịnh hành. Những năm cuối thập niên 1980 – đầu 1990, khi mỹ thuật Việt Nam bắt đầu mở cửa và tiếp cận nhiều phong cách phương Tây, ông chọn con đường hẹp: đi tìm sự cô đọng, giản đơn trong nghệ thuật.
Trong tranh của Lê Thiết Cương, có thể chỉ thấy vài nét thẳng, một mái nhà, bóng dáng một người phụ nữ, đôi khi chỉ là mảng màu trầm lặng. Nhưng chính sự tiết chế ấy lại gợi mở không gian rộng lớn, để người xem tự diễn giải. Đường nét và khoảng trống trở thành “ngôn ngữ đặc trưng” mà ông theo đuổi hàng chục năm qua.
Tinh giản nhưng không nghèo nàn
Nhiều người từng lầm tưởng tối giản đồng nghĩa với đơn điệu. Nhưng Lê Thiết Cương luôn nhấn mạnh: “Tối giản không phải là nghèo nàn, mà là sự tinh lọc đến tận cùng để còn lại cái cốt lõi.” Với ông, mỗi chi tiết đều phải có lý do tồn tại, còn những gì thừa thãi cần được loại bỏ.
Các triển lãm cá nhân như “Đất”, “Trường ca màu”, “Vẽ” đã cho thấy rõ quan điểm này. Ở đó, tranh của ông vừa mang tính triết học, vừa gợi cảm giác tĩnh tại, như đưa người xem bước vào một “cõi thiền” thị giác. Nhiều nhà phê bình nhận xét: “Trong tranh của Lê Thiết Cương, ít chi tiết nhưng nhiều ám gợi.”
Vượt qua biên giới của hội họa
Không chỉ dừng lại ở hội họa, Lê Thiết Cương còn sáng tác gốm, điêu khắc và viết thơ. Dù ở bất kỳ loại hình nào, ông vẫn giữ được sự thống nhất trong phong cách: đề cao sự giản lược và tinh thần thiền.
Ở gốm, ông biến những khối vật liệu thô mộc thành hình khối thanh thoát, không cần hoa văn cầu kỳ mà vẫn đầy sức gợi. Trong thơ, ông dùng ngôn ngữ cô đọng, nhiều khoảng lặng, giống như trong tranh. Có thể nói, toàn bộ sáng tác của ông là một “vũ trụ tối giản”, nơi các chất liệu nghệ thuật đối thoại với nhau.
Nghệ sĩ và công chúng
Đi theo con đường riêng biệt, Lê Thiết Cương đôi lúc đối diện với sự hoài nghi. Thế nhưng, càng về sau, công chúng càng thấu hiểu và đồng cảm với tranh của ông. Các triển lãm thường thu hút đông đảo khán giả, đặc biệt là giới trẻ – những người đang tìm kiếm sự cân bằng trong đời sống nhiều áp lực.
Ông cũng tích cực chia sẻ quan điểm nghệ thuật qua các buổi tọa đàm, sách phê bình, bài viết, giúp đưa mỹ thuật đến gần hơn với đại chúng. Với ông, nghệ sĩ không chỉ là người sáng tác, mà còn là người có trách nhiệm khai mở thẩm mỹ cho xã hội.
Triết lý sống và nghệ thuật
Điều làm nên sức hút của Lê Thiết Cương chính là sự đồng nhất giữa triết lý sống và phong cách sáng tác. Ông ưa sự tĩnh lặng, không bon chen thị trường, tập trung vào giá trị tinh thần. Đối với ông, nghệ thuật không phải là sản phẩm trang trí hay hàng hóa, mà là cách để con người đối thoại với bản thân.
Chính vì vậy, tranh của ông thường mang tính thiền, mở ra không gian nội tâm. Khoảng trống trong tranh không phải sự trống rỗng, mà là “khoảng thở” để người xem tự lấp đầy bằng cảm xúc và suy tưởng của mình.
Tầm ảnh hưởng
Sau hơn ba thập kỷ sáng tác, Lê Thiết Cương đã khẳng định vị thế của mình như một trong những gương mặt tiêu biểu của hội họa Việt Nam đương đại. Ông được giới chuyên môn quốc tế chú ý, góp phần chứng minh rằng nghệ sĩ Việt có thể hội nhập mà không đánh mất bản sắc.
Ông từng nói: “Người nghệ sĩ chỉ có một con đường: là chính mình. Và cái đẹp, nếu chân thành, sẽ luôn được nhận ra.” Câu nói ấy khái quát hành trình sáng tác bền bỉ, kiên định và giàu cá tính của ông.
Kết luận
Hành trình nghệ thuật của Lê Thiết Cương cho thấy giá trị của sự kiên định. Trong một thế giới ngày càng ồn ào, đôi khi cái đẹp lại nằm ở sự giản dị, tĩnh lặng. Ông đã biến sự “tối giản” thành một ngôn ngữ nghệ thuật, góp phần làm phong phú thêm diện mạo mỹ thuật Việt Nam đương đại, đồng thời truyền cảm hứng cho thế hệ trẻ về việc dám đi theo con đường riêng.